မုဒုံၿမိဳ႕၊ ကန္ႀကီးေစတီေတာ္ ဘုရားသမုိင္းအက်ဥ္း

          မုဒုံၿမိဳ႕ကန္ႀကီးေစတီေတာ္သည္ မုဒုံၿမိဳ႕အလယ္ဗဟုိမွ အေရွ႕ေတာင္ယြန္းယြန္း ငါးဖာလုံခန္႔အကြာ အေ၀း ေမာ္လၿမိဳင္ သံျဖဴဇရပ္ကားလမ္းမႀကီး၏ အေရွ႕ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။  1918 ခုႏွစ္ အိႏၵိယႏုိင္ငံ အစုိးရ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနမွ ေနာက္ထပ္ျဖည့္စြက္ျပင္ဆင္သည့္ ျမန္မာျပည္ရွိ ေရွးေဟာင္းသမိုင္း၀င္ အေဆာက္ အဦစာရင္း ျပန္တမ္းအခန္း (၃) စာမ်က္ႏွာ (၁၂) အမွတ္စဥ္ (၃၂) တြင္ မုဒုံၿမိဳ႕ ကန္ႀကီးေစတီေတာ္ ႏွင့္ကန္ကေလးေစတီေတာ္တုိ႔ကုိ ျမတ္စြာဘုရားသက္ေတာ္ထင္ရွားရွိစဥ္ကပင္ ဂ၀ံအုတ္တုိ႔ျဖင့္ ေဆာက္လုပ္ ထားေၾကာင္း ေဖာ္ျပပါရွိသည္။ သုိ႔ျဖစ္ပါ၍ မူလကန္ႀကီးေစတီေတာ္သည္ အလြန္ေရွးက်ေသာ အေဆာက္အဦး ျဖစ္သည္မွာ ယုံမွားသံသယျဖစ္ဖြယ္မရွိပါ။

          မြန္ဘာသာျဖင့္ ျပဳစုေရးသားထားသည့္ မဟာ၀င္က်မ္းႏွင့္ ဂ၀ံပတိက်မ္းတုိ႔အရေဂါတမ ျမတ္စြာဘုရား သခင္ ရွစ္၀ါေျမာက္တြင္ သီဟုိဠ္ကၽြန္း၊ ကလ်ာဏီအရပ္ မဏိအကၡိက နဂါးမင္း၏ ဘုံဗိမာန္သုိ႔ ၾကြေရာက္ေတာ္ မူေလရာ နဂါးမင္းသည္ နဂါးအျခံအရံတုိ႔ႏွင့္တကြ ျမတ္စြာဘုရားသခင္ႏွင့္ ေနာက္ပါရဟႏၱာငါးရာတုိ႔အား ကလ်ာဏီေစတီေတာ္ တည္ရာအရပ္၀ယ္ ေဆာက္လုပ္အပ္ေသာ ရတနာပလႅင္ႏွင့္နတ္ျဖစ္ခဲဘြယ္ေဘာဇဥ္ တုိ႔ျဖင့္ဆြမ္းလုပ္ေကၽြးေလသည္။ ျမတ္စြာဘုရားသည္ မဏိအကၡိက နဂါးမင္း အမွဴးျပဳေသာ နဂါးပရိတ္သတ္ အေပါင္းတုိ႔အား တရားေဟာေတာ္မူၿပီးလွ်င္ ထုိအရပ္မွ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ သုမနေတာင္ထိပ္၌ ေျခေတာ္ရာ တစ္ဆူခ်ထားေတာ္မူေလသည္။

          ျမတ္စြာဘုရားသည္ ထုိအရပ္မွ ေကာင္းကင္ခရီးျဖင့္ သု၀ဏၰဒီပကၽြန္း (ဆူမတၱရာ) သုိ႔ ရဟႏၱာငါးရာျခံရံ လွ်က္ ၾကြေရာက္ေတာ္မူ၍ ကၽြန္း၏အေရွ႕ေျမာက္အရပ္ရွိ (အေစွ္) အခ်င္ အရပ္၌ နတ္မ်ားအား တရားေဟာေတာ္မူၿပီးေနာက္ သု၀ဏၰဘူမိတုိင္းသုိ႔ ေဒသစာရီၾကြခ်ီေတာ္မူရန္အလုိ႔ငွါ အေရွ႕ေျမာက္ယြန္း သမုဒၵရာကမ္းေျခရွိ မဟာတိတၱ၀န ေတာအုပ္သုိ႔ ၾကြေတာ္မူ၍ ထုိအရပ္ရွိ နတ္မ်ားသည္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္အား ေက်ာက္ပလႅင္တစ္ခု ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းသည္တြင္ စုရုံးေရာက္ရွိလာသည့္ လူနတ္အမ်ား မဂ္ဖုိလ္ဆိုက္ၾက ေလသည္။

          ေက်ာက္ပလႅင္ (တမံပလင္) ကို အစြဲျပဳ၍ေနာက္ေနာင္ မာလာကာရ အမည္ရွိ ၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ၿမို႕ ျဖစ္ထြန္း လာေလသည္။ ယင္းၿမိဳ႕ကို ယခုအခါ မလကၠာၿမိဳ႕ဟု ေခၚတြင္သည္။ ထုိအရပ္မွတဖန္ ျမတ္စြာဘုရာရွင္သည္ ကေမၺာဇတုိင္း ေလာ့ဗူရိ(လ၀ပူရီ) တည္ရာအနီး၌ ေျခေတာ္ရာတစ္ဆူ ခ်ထားေတာ္မူေလသည္။

          ျမတ္စြာဘုရားရွင္သညိ ထုိအရပ္မွ ေျမာက္အရပ္ခပ္ယြန္းယြန္း ရဟႏၱာငါးရာျခံရံလွ်က္ ေသာကၠတဲ (ဆူခုိထုိင္း) ၿမိဳ႕ တည္ရာအနီး ဟံသာဂီရိေတာင္ထိပ္သို႔ ၾကြေရာက္ေတာ္မူၿပီး ေရအုိင္တစ္ခုအနီး ေခတၱအပန္းေျဖ ေနရာ ေရအုိင္မွ ခပ္ယူေစေသာ ေရသပိတ္ကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ႏွင့္ ရဟႏၱာငါးရာတုိ႔ ေသာက္သုံးမကုန္ႏုိင္ေသာ အံ့ဖြယ္ရာကုိ ျဖစ္ေစၿပီး ေနာင္ေသာအခါ သာသနာသကၠရာဇ္ ၃၀၀ ေက်ာ္ေလာက္တြင္ ဤပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေခါမနဂရေခၚ ၿမိဳ႕ႀကီးတစ္ၿမိဳ႕ ေပၚေပါက္လိမ့္မည္ဟု ဗ်ာဒိတ္ထားေတာ္မူေလသည္။

          ထုိအရပ္မွ တဖန္ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ရဟႏၱာငါးရာျခံရံလွ်က္ ရာမညေဒသဆီသုိ႔ ဦးတည္၍ ထား၀ယ္၊ ေရး၊ လမုိင္း၊ ၀ါခရူး (က်ိဳကၡမီ) တည္ရာအရပ္သုိ႔ ၾကြေရာက္ေတာ္မူေလသည္။ က်ိဳကၡမီမွ ဘီလူးကၽြန္းသုိ႔၊ ဘီလူးကၽြန္းမွ တဖန္ အေရွ႕ဘက္ကမ္းရွိ ရြာႀကီးတစ္ရြာသုိ႔ ၾကြေတာ္မူရာ သူအုိတစ္ေယာက္ကို ျမင္၍ အုိျခင္း၏ အျပစ္မ်ားကုိ ရဟႏၱာငါးရာတု႔ိအား ေဟာၾကာေတာ္မူသည္ကုိ အစြဲျပဳ၍ ထုိအရပ္ကုိ ေနာင္ေသာအခါ (ဍဳင္ျဇာ) ဇရားၿမိဳ႕ ေခၚတြင္ ေလသည္။

          ထုိအရပ္မွ ကမ္းေျခေဒသတစ္ခုသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္၍ ေခတၱအပန္းေျဖစဥ္ ျမတ္စြာဘုရားရွိသည္ လက်္ာေတာ္ျဖင့္ ဒူးေတာ္ႏွစ္ဘက္ကို မတ္တပ္ရပ္ရင္း ပြတ္သတ္ေတာ္မူသည္ကုိ စုေ၀းေရာက္ရွိလာၾကေသာ နတ္မ်ားက တစ္အံ့တၾသ ေသာေသာညံညံ ခ်ီးမြမ္းေထာပနာျပဳၾကသည္တြင္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ ဆံေတာ္ ဓါတ္ျမတ္တစ္ဆူ ဗ်ာဒိတ္ျမြတ္ၾကား ေပးသနားေတာ္မူေလသည္။ နတ္မ်ားကလည္း ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ပြဲသဘင္ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားစြာ က်င္းပၿပီး ရွိခုိးပူေဇာ္ၾကသည္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ထုိအရပ္ကုိ (သဘင္ေဇွာ္) (ပြဲသဘင္ႀကီး) ဟု ေခၚတြင္ၾကေလသည္။

          ထုိေနရာမွ မနီးမေ၀းေဒသတစ္ခုသုိ႔ ၾကြေရာက္ေတာ္မူၿပီး (မွံင္) ေမာင္အမည္ရွိ ရေသ့အားဆံေတာ္ ဓါတ္ျမတ္ တစ္ဆူဗ်ာဒိတ္ျမြတ္ၾကား ေပးသနားေတာ္မူ၍ နဂါးေမာင္ႏွံႏွစ္ဦး ေစတီတည္မည့္အေၾကာင္း ထပ္ေလာင္း ဗ်ာဒိတ္ေပးေတာ္မူသည္တြင္ နတ္မ်ားသည္ လြန္လြန္ကဲကဲ ပြဲသဘင္ဆင္ယဥ္က်င္းပသည္ကုိ အစြဲျပဳ၍ ထုိအရပ္ကုိ မြန္ဘာသာျဖင့္ (သဘင္မွံင္မဲ) (အလြန္အကၽြံပြဲသဘင္)ဟု ေခၚတြင္ေလသည္။

          ဤေနရာဌာနႏွစ္ခုသည္ နီးကပ္လွ်က္ရွိသည္က တစ္ေၾကာင္း၊ ပြဲလမ္းသဘင္ႀကီးက်ယ္စြာ ဆင္ယင္က်င္းပ ခဲ့သည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ ေပ်ာ္ျမဴးျခင္းအလြန္အကၽြံ က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့သည္ကတစ္ေၾကာင္း ဤအေၾကာင္းႏွစ္ရပ္ေၾကာင့္ ေနာင္အခါ အေနာက္ဘက္မနီးမေ၀းအရပ္၌ ရြာတစ္ရြာျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္လာသည့္ အခါ ယင္းရြာကုိ မြန္ဘာသာျဖင့္ (ကြာန္လဗင္) ဟု ေခၚတြင္ေလသည္။ (မြန္ဘာသာ၌ သဘင္ႏွင့္လဗင္ အဓိပၸါယ္ဆင္တူရုိးမွား ျဖစ္သည္။) (မွတ္ခ်က္။  သဘင္=ပြဲလမ္းသဘင္/ ပြဲေတာ္။ လဗင္=ေပ်ာ္ျမဴးျခင္း၊ လြန္က်ဴးျခင္း။)

          (သဘင္ေဇွာ္) အရပ္၌ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ဗ်ာဒိတ္ျမြတ္ၾကားေပးသနားေတာ္မူသည့္ ဆံေတာ္ဓါတ္ကုိ သုဒႆနအမည္ရွီ နတ္သားက ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားရာမွ ေနာက္မ်ားမၾကာမီ နတ္ပရိတ္သတ္၊ လူပရိတ္သတ္တု႔ိစုံညီစြာ စုေ၀း၍ ကန္ႀကီးကန္၏အေနာက္ဘက္ကမ္းေျခကုိ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းၿပီး ေျမျပင္ကုိ စည္မ်က္ႏွာျပင္ကဲ့သုိ႔ ညီညာျပန္႔ျပဴးေအာင္ သုတ္သင္ျပဳျပင္ညႇိထားလွ်က္ ဂ၀ံေက်ာက္ျဖင့္ ေစတီတစ္ဆူ တည္ထားၿပီး ဆံေတာ္ဓါတ္ကုိ ဌာပနာၾကေလသည္။ သုဒႆန နတ္သားပင္လွ်င္ ဆံေတာ္ဓါတ္ျဖင့္တကြ ေစတီကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေလသည္။

ဥာဏ္ေတာ္ျမင့္တင္ပူေဇာ္ျခင္း

          သာသနာသကၠရာဇ္ ၂၃၅ ခုႏွစ္တြင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းႀကီးသည္ တတိယသံဂါယနာတင္ၿပီးေနာက္ ကုိးတုိင္းကုိးဌာနသုိ႔ သာသနာျပဳရဟန္းေတာ္မ်ားေစလႊတ္သည့္အခ်ိန္တြင္သထုံျပည္၀ယ္ သီရိမာေသာကမင္း အုပ္ခ်ဳပ္လွ်က္ရွိရာ လက္ရွိမြန္ျပည္နယ္ႏွင့္ ကရင္ျပည္နယ္ရွိ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားတြင္ သထုံဘုရင္လက္ေအာက္ခံ မြန္မင္း (သုိ႔မဟုတ္) ၿမိဳ႕စားမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္လွ်က္ ၿမိဳ႕ရြာအမ်ားအျပား ျဖစ္ထြန္းေပၚေပါက္လာသျဖင့္ လူေနအိမ္ေျခ အေတာ္အသင့္ တုိးတက္စည္ကားလာေခ်ၿပီ။

          ထုိကာလတြင္ ေမာ္လၿမိဳင္ (မုပြန္)ၿမိဳ႕၌ သုဂဒိန္မင္း၊ ဇရားၿမိဳ႕၌ ဗညားသံဗြီး၊ ၀ါခရူၿမိဳ႕၌ ျဗသေပါ့(တ္) မင္း၊ လမုိင္းၿမိဳ႕၌ေဘာဂလင္မင္း၊ ေရးၿမိဳ႕၌ ဟန္လာမင္းတုိ႔အုပ္ခ်ဳပ္ၾကေလသည္။

          သာသနာသကၠရာဇ္ ၂၃၉ ခုႏွစ္တြင္ သာသနာျပဳဆရာေတာ္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ရွင္ေသာဏႏွင့္ ရွင္ဥတၱရမေထရ္ျမတ္ႏွစ္ပါး မြန္ေဒသသုိ႔ ၾကြေရာက္ကာ တရားဓမၼေဟာေျပျပသသည့္အခါ မြန္လူမ်ိဳး ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာတုိ႔ အရိယာသာ၀ကမ်ား ျဖစ္လာၾကၿပီးေနာက္ သာသနာ့ေဘာင္သုိ႔ ၀င္ေရာက္ရဟန္းျပဳၾက ေလသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ သာသနာေတာ္ တစ္ေန႔တစ္ျခား ထြန္းကားတုိးတက္လာေလသည္။ (ဇရားၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဗညားသံဗြီး သည္ မူလရွင္ရင္းစြဲ ေစတီမ်ား ကာလရွည္ၾကာ၍ ျပဳျပင္ေစာင့္ေရွာက္မႈ ခ်ဳ႕ိတဲ့သည့္အတြက္ ပ်က္စီးယုိယြင္းေနသည္ကုိ အသစ္တစ္ဖန္ ျပန္လည္မြမ္းမံျပင္ဆင္ရာ ဇရားၿမိဳ႕ရွိ ေကာ့ဖားေစတီ (က်ာ္ကံဖာ) ႏွင့္ (ကြာန္လဗင္) လဲ့ဗင္ရြာ အေရွ႕ဘက္ရွိ ကန္ႀကီးေစတီ (က်္သဘင္ေဇွာ္) တုိ႔ကုိ ဥာဏ္ေတာ္အေတာင္ေလးဆယ္၊ ကန္ကေလးေစတီေတာ္ (က်ာ္သဘင္မွံင္မဲ) ႏွင့္ ဘင္လႈိင္ေစတီေတာ္ တု႔ိကုိ ဥာဏ္ေတာ္ သုံးဆယ့္ငါးေတာင္၊ က်ိဳက္ရြဲ (က်ာ္အရဲ) ကုိမူ ဥာဏ္ေတာ္အေတာင္ သုံးဆယ္အထိ တုိးခ်ဲ႕ျပဳျပင္မြမ္းမံတည္ေဆာက္ေလသည္။ ကန္ႀကီးေစတီကုိ ယင္းသု႔ိထပ္မံျပဳျပင္ၿပီး ဥာဏ္ေတာ္ကို ျမွင့္တင္သည့္အခါ မူလရွိရင္းစြဲ ဆံေတာ္ဓါတ္အျပင္ သရီရဓါတ္ေတာ္ကိုလည္း ဌာပနာေလသည္။

မ်က္ေမွာက္ေခတ္ေစတီေတာ္

          လက္ရွိေစတီေတာ္သည္ (၄.၆၂) ဧကက်ယ္၀န္းေသာ အတြင္းမဟာရာမ္တံတုိင္းအလယ္ဗဟုိ၌တည္ရွိၿပီး ဥာဏ္ေတာ္အျမင့္ (၈၉) ေတာင္၊ ရွစ္ေျမႇာက္ပႏၷက္ေတာ္ႏွင့္ ဖိနပ္ေတာ္၏အ၀န္းမွာ (၄၁၈) ေတာင္ရွည္လ်ား၍ အုတ္ အဂၤေတတုိ႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားရာ အရံေစတီမ်ားမွာ ေျမစုိက္ (၃၃) ဆူ၊ ဖိနပ္ေတာ္ေပၚတြင္ (၅၁) ဆူ၊ ပထမပစၥယံေပၚတြင္ (၂၃) ဆူႏွင့္ အနီးပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေျမစုိက္ (၁၇) ဆူရွိသည္။ ေစတီေတာ္တည္ထားသည့္ လက္ရာေျပာင္ေျမာက္လြန္းသျဖင့္ အလြန္သပၸါယ္လွသည္။ သုိ႔ရာတြင္ မည္သည့္ေခတ္တြင္ မည္သူမ်ား တုိးခ်ဲ႕ျမႇင့္တင္ျပဳျပင္မြမ္းမံတည္ေဆာက္ထားသည္ကုိမူကား ကမၺည္းေက်ာက္စာ၊ ေမာ္ကြန္း၊ မွတ္တမ္းမ်ား မေတြ႕ရွိ ရသျဖင့္ အႏုမာန မွန္းဆ၍သာ တင္ျပရေခ်မည္။

          သုိ႔ရာတြင္ ေစတီ၏ အေဆာက္အဦကုိစိစစ္ေလ့လာသုံးသပ္ရာတြင္ အတြင္းသားႏွင့္ အလယ္ထပ္တုိ႔၌ ဂ၀ံေက်ာက္၊ အေပၚယံတြင္လည္း ဂ၀ံအုတ္တုိ႔ကုိ ေတြ႕ရွိရသည့္အျပင္ ဓါတ္ေတာ္မ်ား ဌာပနာထားသည့္ေနရာမ်ား ကုိ သတ္မွတ္ထားသည့္ ဌာနမ်ားဟု ယူဆရေသာ ဂ၀ံေက်ာက္တုိင္ (၈) တုိင္ထက္မနည္း ေတြ႕ရွိရသျဖင့္ လက္ရွိေစတီေတာ္ကုိ သကၠရာဇ္ ၁၁၉၈ ခုႏွစ္ေလာက္တြင္ တုိးျမွင့္ခ်ဲ႕ထြင္ျပဳျပင္တည္ေဆာက္သည္ဟု အႏုမာန မွန္းဆရေပသည္။

          ကန္ႀကီးေစတီေတာ္ျမတ္၏ ထူးျခားခ်က္မွာ ေစတီရင္ျပင္ေပၚသုိ႔ အမ်ိဳးသမီးမ်ားတက္ေရာက္ခြင့္မျပဳျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေရွးလူႀကီးသူမမ်ားသည္ ဤပညပ္ခ်က္ကုိ အဘယ့္ေၾကာင့္ ထုတ္ခဲ့ပါသနည္း။ ခုိင္လုံေသာ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားရွိ၍သာ ပညတ္ျခင္းျဖစ္တန္ရာသည္။ ဘာသာေရးစြဲလန္းခ်က္ေၾကာင့္ေပေလာ။ အဂါရ၀ မျဖစ္ေစရန္ ရည္သန္ခ်က္ေၾကာင့္ေပေလ။ သုိ႔ေလာသုိ႔ေလာ ေတြးေတာဖြယ္ရာ ျဖစ္ေပေတာ့သည္။

                                                          (ကန္ႀကီးေစတီေတာ္သမုိင္းမွ ထုတ္ႏႈတ္ေရးသားပါသည္။)